Kamienice z gwiaździstego placu - opowieść o willach i pałacykach z przełomu XIX i XX wieku

Wokół dużego, gwiaździstego założenia przyciągają wzrok bogato zdobione fasady i mansardowe dachy. We Wrocławiu Plac Powstańców Śląskich zachował ślad planów z czasów cesarskich i dominuje tam ciąg kamienic wzniesionych dla arystokratów, urzędników i przedsiębiorców. Spacer między numerami budynków to lekcja stylów architektonicznych i historii urbanistyki.

• Plac Powstańców Śląskich - skąd wzięła się gwiaździsta kompozycja
• Jak poszczególne domy opowiadają historię Wrocławia

Plac Powstańców Śląskich - skąd wzięła się gwiaździsta kompozycja

Ulica, która w XIX wieku była traktem podmiejskim, z czasem przekształciła się w reprezentacyjny ciąg - najpierw jako Kleinburger Strasse, a później w miejscu przedłużenia nadano jej formę okrągłego placu z promieniście odchodzącymi ulicami. Układ zaprojektowali Ferdinand Alexander Kaumann i August Hoffmann; to oni ukształtowali kompozycję, wokół której zaczęto stawiać okazałe domy. Wiele z nich powstawało między początkiem XX wieku a rokiem 1912, kiedy miasto szybko się rozrastało.

“Kamienice wokół placu, o reprezentacyjnym wystroju elewacji, z frontowymi ogródkami o ozdobnych ogrodzeniach, miały luksusowe mieszkania, wyposażone w łazienki, na tyłach niektórych budynkach kryły się obszerne ogrody. Dekoracje fasad bazowały stylistycznie na reprezentacyjnym neobaroku, przestylizowanym czasami w formy secesyjne i modernistyczne.”
Rafał Eysymontyt w Leksykonie architektury Wrocławia

Część kamienic została wpisana do gminnej ewidencji zabytków, co wpływa na zasady ich konserwacji i możliwości remontu.

Jak poszczególne domy opowiadają historię Wrocławia

Niektóre budynki wyróżniają się historią inwestora, innym projektant nadał wyraźny styl. Najciekawsze przykłady to m.in.:

• nr 2 - wzniesiona w 1907 roku dla firmy Wilborn & Bohm; ma złożony rzut z wewnętrznym patio i półokrągłym wykuszem w narożniku.
• nr 5 - również z 1907, w uproszczonej secesji, z frontowym ogródkiem i ogrodzeniem.
• nr 7 - parterowy pałacowy charakter z 1908 roku, zbudowany dla Gustava von Johnstona; posiada półokrągły ryzalit i elementy nawiązujące do drezdeńskiego rokoka.
• nr 8 - projekt A. Wedemanna z 1908, z rozbudowaną partią mansardowego dachu i niegdyś bogatą neorokokową dekoracją.
• nr 9 - dom z 1906 roku zaprojektowany jako miejski pałac dla hrabiego Emila von Pfuhl, z ogrodem i pawilonem.
• nr 10 - projekt A. Wedemanna z 1908; willowy charakter podkreślają lodżie, balkony i ryzalit zwieńczony trójkątnym frontonem.
• nr 12 - dzieło A. Wedemanna z 1910; elewacje z motywami geometrycznymi i centralnym ryzalitem, dziś znajduje się tam szkoła muzyczna.
• nr 13 - z 1908, autorzy H. Bussmann i G. Rastatter; monumentalna, z boniowanym cokołem i neorokokowymi detalami.
• nr 14 - koncepcja neoromańska R. Ramma, ostatecznie zrealizowana w 1909 jako secesja według projektu H. Wahlicha.
• nr 16, 17, 18 - kamienice z lat 1908–1912; tu mieszają się inspiracje rokoko, klasycyzmem, modernizmem i akcentami narożnymi z wykuszami.
• nr 20 - zaprojektowany według koncepcji Josepha Maasa i projektów K. Lowy i Wolfganga Schierera; budynek ma charakter barokowego pałacu z mansardowym dachem i monumentalnym wejściem.

W opisach przewija się powtarzający motyw: ryzality, wykusze, mansardowe dachy, lodżie i frontowe ogródki - elementy, które nadawały tym kamienicom wyraz reprezentacyjny i komfort mieszkalny niegdyś, a dziś przyciągają uwagę spacerowiczów i fotografów.

Spacer i praktyczne uwagi dla mieszkańców i odwiedzających Plac składa się z czytelnych fragmentów, które łatwo połączyć w krótką trasę spacerową - wystarczy zacząć od wylotu ul. Powstańców Śląskich i przejść w stronę ulic Sudeckiej, Kamiennej, Zaporoskiej i Pretficza. Przyglądając się elewacjom warto zwrócić uwagę na przypisywane lata i nazwiska projektantów - to one tłumaczą, dlaczego obok siebie stoją budynki o neobarokowych, secesyjnych czy modernistycznych cechach. Dla osób szukających praktycznej wartości: część kamienic ma status w ewidencji zabytków, w jednej z nich - nr 12 - działa szkoła muzyczna, co wpływa na natężenie ruchu w różnych porach dnia.

na podstawie: Urząd Miasta Wrocław.